KRİPTO VARLIKLARIN MİRAS BIRAKILMASI VE YASAL MAL REJİMİ SÜRECİ

KRİPTO VARLIKLARIN MİRAS BIRAKILMASI VE YASAL MAL REJİMİ SÜRECİ

- Kripto Varlıkların Hukuki Niteliğinin Değerlendirilmesi

• Kripto Varlıklar Para Sayılır Mı?
• Kripto Varlıkların Eşya Nitelğinde Midir?
• Kripto Paralar Menkul Kıymet Midir?
• Kripto Paralar Satım Sözleşmelerinde Bedel Olarak Kararlaştırılbilir Mi?
• Borsada Kripto Para Alıp Satımının Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi
• Eşlerin Boşanma Davası Sırasında Kripto Varlıklarını Mal Rejimleri Bağlamında Paylaşmaya Konu Edilebilir Mi?
• Kripto Paralar Miras Bırakılabilir Mi?

KRİPTO VARLIKLARIN HUKUKİ NİTELİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Blokzincirde oluşturulan kripto varlıklar yukarıda da bahsedildiği gibi çok çeşitlidir. Bu bağlamda neredeyse her gün yeni bir kripto varlık türü ortaya çıkmaktadır. Kripto varlıkların bu kadar hızlı gelişmesi de hukuken düzenlenmesini zorlaştırmaktadır. Kripto varlığın bir varlık olup olmadığı, eşya olup olmadığı veya menkul kıymet olup olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceği soruları kripto varlıkların değişken yapısından dolayı ortaya atılmıştır.

• KRİPTO VARLIKLAR PARA SAYILIR MI?

Dünyada birçok işletmenin ödemeleri kripto para ile kabul etmesi üzerine kripto para bir değişim aracı olarak kullanılmaya başlamıştır. Bu yüzden de değişim özelliğinden dolayı kripto paraların para olup olmadığı sorusu ortaya atılmıştır.

Para, “devletçe bastırılan, üzerinde değeri yazılı kağıt veya metalden ödeme aracıdır”. Hukuk doktrininde ise para “hukuk düzeninin ödeme aracı olarak tanıdığı, maddi görünüş şekli önemli olmayan, genel bir mübadele aracı olan, hesap birimi” olarak tanımlanmaktadır.

Türk doktrinindeki hakim görüşte de belirtildiği üzere kripto varlık değişim aracı olarak kullanılamadığı için kripto parayı para olarak nitelendirilemeyecektir. Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’te de kripto varlıkların ödemelerde kullanılması yasaklanmıştır. Bu da paranın değişim aracı olma özelliğiyle bağdaşmamaktadır. Bir değişim değeri olsa bile kripto para ülkelerin egemenlik kavramı ile çelişmektedir çünkü para basmak devletin yetkisi altındadır. Ülkemizde de bu yetkiyi Merkez Bankası kullanmaktadır. Ayrıca kripto paranın para gibi sabit bir değere sahip olmaması da para özelliğiyle bağdaşmamaktadır.

Elektronik Para Açısından: Elektronik paralar 6493 sayılı yasa kapsamında ele alınmıştır. Burada da elektronik paraların “Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından yetkilendirilen kişilerce ihrac ediliyor olma” unsuru gereklidir. Zira Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu bu konu hakkında açıklama yaparak bitcoinin ve dolayısıyla diğer kripto paraların elektronik para kapsamında değerlendirilemeyeceğini söylemiştir. Ayrıca Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’in 4. maddesinde elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılamayacağı belirtilmiştir.

• KRİPTO VARLIKLARIN EŞYA NİTELĞİNDE MİDİR?

Eşyanın genel özellikleri, kişilerin üzerinde hakimiyet kurabilmesine elverişli olması, ekonomik değeri olması, maddi varlığı olması, kişilik değeri dışında bir varlık taşımasıdır. Doktrindeki bir görüş kripto varlıkların eşya olarak kabul edilmeyeceği yönündedir. Bu görüşe göre kripto varlıkların eşya olarak değerlendirilmesi için mutlaka kanuni bir düzenleme gerekmektedir. Kripto para cismani bir varlığa sahip olmadığından bunların hukuken eşya olarak da nitelendirilmesi mümkün gözükmemektedir.

• KRİPTO PARALAR MENKUL KIYMET MİDİR?

Medeni hukuk boyutuna odaklanan çalışmamızın doğrudan kapsamına girmemekle birlikte, kripto varlıkların niteliğinin tespiti açısından yürütülen en önemli tartışmalardan biri kripto varlıkların menkul kıymet niteliği taşıyıp. Menkul kıymet kişilere ortaklık veya alacak hakkı sağlayan kıymetli evraklardır.

Menkul kıymetler Sermaye Piyasası Kanununda “Para, çek, poliçe ve bono hariç olmak üzere; 1) Paylar, pay benzeri diğer kıymetler ile söz konusu paylara ilişkin depo sertifikalarını,

2) Borçlanma araçları veya menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları ile söz konusu kıymetlere ilişkin depo sertifikaları” şeklinde tanımlanmıştır.

2021 yılında İstanbul İcra Hukuk Mahkemesi, verdiği bir kararda kripto varlıkları menkul kıymet olarak nitelendirmiştir. Doktrindeki görüşlerin bazıları ise kripto varlıkların her bir sermaye piyasası aracı ekseninde özel olarak incelenmesi ve özü itibariyle sermaye piyasası aracına benzeyenlerin bu kapsamda incelenebileceği öne sürmüştür. Sermaye Piyasası Kurulu 2018 yılında yapmış olduğu bir açıklama ile bitcoinin ve dolayısıyla diğer kripto paraların menkul kıymet olamayacağını belirtmiştir.

Görüldüğü üzere kripto paralar Türk mevzuatında henüz net bir yere sahip değildir. Ancak hukuk zaten gelişen insani ilişkiler doğrultusunda oluşmaktadır. Dolayısıyla yakın zamanda kripto paraların hukuki zemininin oluşturulması kaçınılmaz bir şeydir.

Bununla birlikte henüz Türk hukukunda bunların bir yerinin olmaması kripto paraların hukuki işlemlere konu olamayacağı anlamına gelmez. Zira parasal olarak ciddi karşılığı olan kripto paralar ciddi anlamda hukuki sonuç doğurma potansiyeline sahiptir.

KRİPTO PARALAR SATIM SÖZLEŞMELERİNDE BEDEL OLARAK KARARLAŞTIRILBİLİR Mİ?

Evet kararlaştırabilir. Satış sözleşmesinde bedel, satılan mala karşılık olarak ödenen paradır. Diğer bir ifadeyle bedel, alıcının karşı edim olarak üstlendiği bir miktar paradır.

TBK m. 1’e göre “Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur.” Kripto varlıklarda kripto para borsaları üzerinden yapılan alım satım işlemleri başta olmak üzere birçok sözleşme yapılabilmektedir.

Sözleşme ile ilgili kabul edilen en temel prensip sözleşme serbestisi ilkesidir. Dolayısıyla taraflar sözleşmenin şartlarını ahlaka, kamu düzenine ve kişilik haklarına aykırı olmadığı sürece serbest şekilde düzenleyebilirler.

Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik doğrultusunda kripto varlıkların mal alım satımında kullanılması yasaklandığı için zaten para kripto varlık alımı sözleşmeleri hariç satım sözleşmelerinde kullanılamayacağı düzenlenmişse de sözleşme serbestisi ilkesini benimseyen Türk Borçlar Kanuna aykırı olan yönetmeliğin normlar hiyerarşisine göre iptali gerekmektedir.

BORSADA KRİPTO PARA ALIP SATIMININ HUKUKİ AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Para karşılığında kripto varlık alma işlemleri ise ülkemizdeki yargı kararlarında tüketici işlemi olarak değerlendirilmektedir. Kripto varlığı satan tacir yani borsa, alıcı ise tüketicidir. Örneğin İstanbul 21. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin 02.07.2020 tarihinde vermiş olduğu 2019/915 E. ve 2020/278 K. sayılı kararında, kripto para satın almak üzere davalı şirket hesabına para gönderilmesi işleminin TKHK 3/f. (k) ve (l) bentleri kapsamında “tüketici işlemi” olarak kabul edilmesi gerektiği ifade edilmiştir420. Bu yüzden de para karşılığı kripto varlık alım satımları Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna göre değerlendirilecek ve en temelde TBK m. 27’ye aykırı olmadığı müddetçe geçerli olacaktır.

EŞLERİN BOŞANMA DAVASI SIRASINDA KRİPTO VARLIKLARINI MAL REJİMLERİ BAĞLAMINDA PAYLAŞMAYA KONU EDİLEBİLİR Mİ?

Evet, eşinizin kripto olarak malvarlığı varsa bu boşanma aşamasında malvarlığı rejimine konu edilebilecektir.

Mal rejimi; çiftlerin, evlendikleri ve evliliklerinin bittiği zaman dilimi arasında, sahip oldukları malvarlıklarının yararlanma, mülkiyet ve yönetim haklarının nasıl kullanılacağı, çiftlerin var olan borçlarından nasıl sorumlu olacağı ya da mal rejimi sona erdiğinde söz edilen malvarlıkları değerlerinin nasıl paylaştırılacağı gibi hususları belirleyen yasal düzenlemelerdir.

Özellikle kripto varlıkların değeri piyasada çok oynaklık arz etmektedir ve çok kısa sürede çok büyük kazançlar veya kayıplar getirebilmektedir. Değer artış payı, eşlerden biri diğer eşin belirli malvarlığının edinilmesinde, korunmasında ya da iyileştirilmesinde katkısı olması halinde katkısı oranında sahip olduğu alacak hakkıdır. Eşlerden biri diğer eşe ait kripto paraların elde edilmesinde, korunmasında veya iyileştirilmesinde hiç veya uygun bir karşılık alamadan katkıda bulunduysa tasfiye anında maldaki değer artışı oranında alacak hakkına sahip olur.

Eşlerden birinin kripto varlığı kaçırma ihtimali varsa kripto varlığa ihtiyati tedbir konması gerekmektedir. Fakat kripto varlıkların merkeziyetsiz yapısı göz önünde tutulduğunda mal kaçırma ihtimalinin tespitinin yapılması zor görünmektedir . Bu yüzden de bizce rehinde de tavsiye ettiğimiz çözüm olan kripto varlığın paraya çevrilip bankada bloke konulması bu konuda doğru bir çözüm olabilir.

Ancak boşanma davası sürerken mal rejiminin tasfiyesi sırasında eşlerden birinin kripto varlıkları varsa edinilmiş mallarla katılma rejiminin tasfiyesinde yukarıda izah edilen birçok sorun çıkabilmektedir. Bu hususta hukuki yardım almak hak kaybı yaşamamınız açısından mühimdir.

KRİPTO PARALAR MİRAS BIRAKILABİLİR Mİ?

Evet, Kripto varlıkların mirasçıya intikali konusunda Gelir İdaresi Başkanlığı’nın görüş bildirdiği bir özelgesi bulunmaktadır. Özelgede açıklanan görüş, bir kripto para türü olan Bitcoinin mirasçılara intikalinin mümkün olduğu yönündedir

Kripto para hukuku içerisinde henüz kripto paraların net bir şekilde nitelendirilmemiş olması bunların bir “değere” sahip olmayacağı anlamına gelmez. Dolayısıyla bitcoin miktarının ve dolayısıyla diğer kripto paraların miras bırakılabileceği kabul edilmektedir. Gene kripto paraların miras sözleşmelerine de konu edilebileceğini söylenebilir.
Türk Hukuku’ndaki bir tanıma göre “dijital miras kavramının içine miras bırakanın dijital malvarlığının tümü girmektedir.

Türk Hukuku’nda da dijital mirasa ilişkin olarak son yıllarda birçok gelişme yaşanmış ve konu araştırmalarla da ele alınmıştır. Öncelikle dijital miras konusunda ülkemizde verilen ilk karar Antalya Bölge Adliyesi 6. Hukuk Dairesi tarafından 13.11.2020 tarihinde K.2020/1149, E.2020/905 numaralı kararında verilmiştir. Mirasçı ölen eşinin Apple marka telefonundaki verilere erişmek için sulh hukuk mahkemesinde terekenin tespiti davası açmıştır ve dava reddedilmiştir. Davacı istinaf yoluna gitmiştir. İstinaf mahkemesi dijital mirası “soyut malvarlığı değerlerinin mirasçılara intikal etmesi, mirasa konusu olması” şeklinde tanımlamıştır. İstinaf bu konuda kanun boşluğu olduğunu belirterek TMK m. 599 gereğince telefondaki dijital varlıkların mirasçıya intikal etmesi gerektiği yönünde karar vermiştir.

Kripto para alanı yukarıda açıklandığı üzere teknik ve komplike bir alandır. Bu nedenle kripto para ile ilgili hukuki işlemler yapılacağı zaman muhakkak bu konuda uzman bilişim avukatı yardımı alınmalıdır. Aksi halde hak kayıpları yaşanması muhtemeldir.

Av.Mensure ATA