EN
İçindekiler
Üç tarafında limanlar ve tersaneler bulunan ülkemiz ulusal ve uluslararası anlamda deniz ticareti, ulaşım ve lojistik alanlarında önemli bir konumda bulunmaktadır. Buna bağlı olarak ülkemizde ulusal ve yabancı bayraklı gemilerde hizmet veren yüz binlerce işçi bulunmaktadır. Çalışanın olduğu her yerde yaşanan sorunlar gemicilik sektöründe de yaşanmaktadır.
Gemi adamı için en önemli konu armatör veya donatan ile yapmış olduğu sözleşmedir. Bu sözleşmeler genellikle 3 ay 6 ay veyahut 12 aylık periyotlar için yapılmakta olup, genellikle işçinin aylık veyahut haftalık ne gelir elde edeceğine primlerine çalışma saatlerine dair bilgiler içermektedir. Bir gemi adamının dikkat etmesi gereken en önemli konulardan bir tanesi sözleşmesinin içeriğinde yer alması zorunlu olan sözleşme fesih maddeleri ve ödeme yapılmaması durumunda doğacak sorumluluk ile bir iş kazası geçirilmesi durumunda P&I(Protection and indemnity insurance) sigortasının hangi ülkede primlendirildiği konularıdır. Bunun yanında gemi adamının görevi tanımı net olarak yapılmalı ve sözleşme içeriği emi adamının kendi dilinde ve İngilizce olarak ayrı ayrı imza altına alınmasıdır.
Gemi Adamlarının İşçilik Alacakları ve Tazminat Hakları
Ancak kimi zaman gerek sektörel sorunlar, kimi zaman, armatör veya şirketler, gemi kaptan ve yöneticilerinin tutumuyla işçi haklarının gözetilmemesi sebebiyle işçilerin gerek ücret gerek sair haklarının talepleri yargıya intikal etmektedir. Arıkan Hukuk Bürosu olarak gemicilik sektöründeki yılların deneyimi ve bu alanda yüzlerce kişiye verdiğimiz hizmetlerden kaynaklı deneyimlerimiz ile sizlere destek vermeye devam ediyoruz.
Gemi adamlarının döviz karşılığı yapmış olduğu kontratlardan kaynaklanan davalarda döviz üzerine işleyen faiz üzerinden hüküm kurulmakta ve karar hükmü döviz üzerinden verilmektedir. Döviz üzerine ise işleyecek en yüksek banka mevduat faizi uygulanmaktadır. Bu da gemi adamı için çok ciddi bir kazanç anlamına gelmektedir. Bunun nedeni donatan ve iştirakinin tamamı yabancı bile olsa Türk hukukunu uygulandığı durumlarda en yüksek banka mevduat faizi ile ödeme alınmasıdır.
Türk Bayraklı Gemilerde Çalışan İşçilerin İşçilik Alacakları
Türk bayraklı gemilerde çalışan ve gerek ücret (maaş), gerek kıdem-ihbar tazminatı, fazla mesai alacağı, gerekse sair işçilik haklarını alamayan işçilerin Deniz İş Kanunu’na tabi olmaları durumunda, geminin bağlı olduğu armatör firma şirket merkezi veya iş sözleşmesinin yapıldığı yer mahkemesinde dava açıp haklarını talep edebilmektedirler. Ancak son zamanlarda şirketin yerli olması ancak geminin yabancı bir ülkeye kayıtlı olması durumunda yine Türkiye mahkemelerinde dava açılabilmektedir.
Burada temel ayrım deniz işçisinin yani gemi adamının bağlı olduğu kanundur. Bir işçinin 854 sayılı Deniz İş Kanununu’na tabi olabilmesi için temelde aşağıdaki şartların bulunması gerekmektedir. Böylece işçinin Deniz İş Kanunu’na tabi olduğu ve yargılamasında uygulanacak maddelerin bu kanun çerçevesinde şekilleneceğinden bahsedilebilir.
- Bir Deniz Aracının Varlığı
Kanunda “gemi” sıfatını kapsayan araçlar tek tek sayılmasa da; tekne, flika, sandal, mavna, şat, salapurya, yat gibi tüm deniz araçları “gemi” sayılmaktadır. Kısaca motorlu veya motorsuz olan ve denizde hareket edebilen tüm araçlarda verilen işçilik hizmetleri Deniz iş Kanunu’na tabi olmaktadır.
Gemiadamları genelde seferin başından sonuna kadar gemide görev yaparken, bazen yükün niteliğine, geçilen yerin özelliğine, yapılacak işin kapsamına göre gemide daha az vakit geçirirler. Örneğin boğazdan geçişe yardımcı olan kılavuz kaptanlar bu şekildedir. Bu kapsamda kılavuzlar, teknisyenler, mühendisler, tayfanın gemi dışında hizmet verenleri veya gemide daha az vakit geçirenler de gemi adamı sayılmaktadırlar.
- Geminin Türk Bayraklı Olması
Genel olarak; hangi gemilerin Türk gemisi olduğu yine aynı Kanunda belirtilmektedir: Gemi Türk vatandaşının ise, geminin birden fazla sahibi var ise payların ya da maliklerin çoğunluğu Türk vatandaşı ise, gemi Türk bir şirkete ait ise, ortakların çoğu Türk ortaklar ise, donatan Türkiye’de ise geminin gemi tasdiknamesi alma hakkı doğmaktadır. Bu gemiler ise Türk bayrağı çekerek bu sıfatı taşımış olurlar Geminin Türk Bayrağını çekme hakkı, gemi tasdiknamesi ile ispatlanır (TTK. m. 943).
18 grostondan küçük gemiler, yatlar, eğitim gemileri, gibi sadece gezinti, spor, eğitim, öğretim amaçları için kullanılan gemiler gemi tasdiknamesinden muaftırlar.
- Geminin 100 Grostondan Fazla Olması
Deniz İş Kanununu gereğince, bir geminin ticari tonajı yüz groston ve daha fazla ise bu kanun hükümleri uygulanacaktır. Ayrıca aynı işverenin birden fazla gemisi varsa, gemilerinden her biri yüz grostonun altında ve gemilerin toplam tonajı da yüz groston ve daha fazla ise yine bu kanun hükümleri uygulanacaktır.
Sonuç olarak;
Türk bayraklı gemilerde çalışan ve gerek ücret(maaş), gerek kıdem-ihbar tazminatı, fazla mesai alacağı, gerekse sair işçilik haklarından herhangi birini almayan işçiler Deniz İş Kanunu gereğince İş mahkemelerinde dava açarak haklarına kavuşabilmektedirler. Bu alacak talepleri ise çoğu zaman arabuluculuk sürecinde çözülmekte ve yargıya intikal etmeden önce çözüme kavuşmaktadır. Ancak mahkemeye yansıyan hak arayışı süreçlerinde, “geminin seferden men tedbiri”, işçi adına “gemi ipoteği” gibi uzmanlık gerektiren ayrıntıların bilinmesi gerekmekte ve işçinin böylece hakkına tam manasıyla ve daha hızlı kavuşması için uzman hizmet gerekmektedir.
Yabancı Bayrakları Gemilerde Çalışan İşçilerin İşçilik Alacakları
Yabancı bayraklı gemilerde çalışan işçiler ise genellikle; donatan, armatör veya kaptan ile bir sözleşme yapar. Bu sözleşme bilindiği gibi gemi adı, sefer süresi, görev ve ücret unsurlarını taşır. Bu sözleşmeler genelde benzerlik göstermekle beraber ILO kapsamında benzer şartları taşımaktadır. Geminin yabancı bayraklı olması(kimi zaman vergisel nedenlerle) işçinin haklarını Türkiye’de aramasına engel bir unsur değildir. Zira geminin donatan, kaptan, armatör veya ortak şirketlerinden birinin Türk olması veya hizmeti Türkiye’de bir şirket adına yürütmesi veya kaptanın Türk olması ve sözleşmenin kaptanla yapılması gibi ayrıntılar yargılamanın Türkiye’de yürütülmesi için yeterlidir.
Tarafların tamamen yabancı olması, işçinin ise Türk olması durumunda ise yine ILO kapsamında Türk Hukuku’na benzer şekilde geminin bağlı olduğu ülkede yargılama süreci başlatılabilmektedir. Burada önemli olan ayrıntı, yabancı bayraklı gemini Türkiye bağlantılı olması durumunda bile Deniz İş Kanunu değil, Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin uygulanmasıdır. Bu nedenle yabancı bayraklı deniz işçilerinin yani gemi adamlarının yargılama süreçleri Asliye Hukuk Mahkemeleri’nde yürütülmektedir. Ancak bu yargılamalarda da iş hukuku kanun maddeleri kıyasen uygulandığı için benzer yargılama süreçleri yürütülmektedir.
Her ne kadar yabancı bayraklı gemi işçileri Deniz İş Kanunu’na tabi olmasa da; Borçlar hukuku gereği; geminin seferden men’i. Ücret alacakları için doğrudan armatör, donatan, kaptan ve iştiraklere karşı ipoteğin paraya çevrilmesi yoluyla icra takibi başlatılması gibi avantajları da bulunmaktadır. Bu gibi detaylar ve işlemin uzman avukat eliyle yürütülmesi yabancı bayraklı gemilerde çalışan gemi adamları için son derece önem arz etmektedir. Zira uzman bir hizmet ile hak arayışları daha hakkaniyetli ve hızlı bir şekilde çözüme kavuşturulmaktadır.
Gemi Adamları İçin P&I Sigortası’nın Önemi
Bilhassa işçinin alacakları sigortalanmış ise P&I Sigortası kapsamında işçi haklarını sigortadan da talep etme imkanı da bulunmaktadır. Bu sigorta iştirakine karşı yürütülecek davalar ise asıl davadan bağımsız şekilde yürütülebileceği için işçi açısından ayrı bir kolaylık doğurmaktadır. P&I Sigortası ise İngilizce'de; Protection & Indemnity yani Koruma & Tazmin kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir terimdir. Gemi sahiplerinin üçüncü şahıslara, çevreye, kendi personeline ve hatta taşıdığı yüke karşı sorumluluklarını karşılayan bir sigorta türüdür.
Gemi Adamlarına Hizmet Veren Avukat
Gemi sektörü yada diğer adı ile denizcilik hukuku çok farklı bir alan olup hem ülkemiz hukuku hemde dış devletlerin hukuku hakkında donanımlı bilgiye ihtiyaç duyulan bir hukuk dalıdır. Gemi adamları denilince aklımıza bu sektörde faaliyet gösteren kaptanından en alt kademesinde görev yapan kişiye kadar bir silsile gelmektedir. Denizcilik hukukunda özellikle Türk Bayraklı veya yabancı bayraklı gemilerde çalışanların durumları farklılık gösterirken burada izlenmesi gereken hukuki yolda uzmanlık işidir. Bu bakımdan Arıkan Hukuk Bürosu olarak gemi adamlarının iş ve işçilik alacakları hususunda sizlere en kaliteli hizmeti vermeyi amaç edinmiştir.
