Çek Tahsilatı ve Karşılıksız Çek Mevzuatı

Çek; ticari hayatın vazgeçilmez bir ödeme aracıdır. Çek ve çekin mahiyetini her tacirin anlayabileceği bir dilde kaleme almak istedik. Çeki elinde bulunduran kişiye lehtar, Çeki düzenleyen kişiye keşideci, Çekin arkasında imzası bulunan kişilere ise aval (kimi kaynaklarda ciranta) denilir. Ticaret hukukunda kambiyo vasfında olan bu belge bankaya sunulması halinde lehtara çeki yazan bedelin doğrudan ödenmesini bankaya, emretmektedir. Çek üzerinde Kanunen zorunlu olarak bulunması gereken birtakım bilgiler vardır. Bu bilgilerin bulunmaması halinde banka ödemekten geri çekilebilir. Aynı zamanda kanunun aradığı zorunlu unsurların olmaması sebebiyle çekin tahsilinde kanuni zorluklar da meydana gelebilir. Çek üzerinde bulunması gereken zorunlu bilgiler şunlardır.

• Keşide yeri ve keşide tarihi zorunlu unsurlarındandır.
• Çekin üzerinde, Lehtara ödenecek bedel sayıyla ve yazıyla yazılması zorunludur
• Çekin üzerinde çekin kime ödeneceği mutlaka yazılmalıdır
• Çeki düzenleyen keşidecinin adı soyadı ve imza bulunması zorunludur.
• Çeki ödeyecek olan bankanın bilgilerinin çek üstünde yer alması zorunludur. Bu unsurların herhangi birini taşımayan çekler kanunen çek sayılmamaktadır.

Elinizdeki Çeki Tahsil Etmek

Elinde çek olan kişi bankaya gider çeki görevliye verir. Sonrasında çekin arkasını ad soyad ve imza atarak ciro yapar. Sonra banka kişiye ödemesini yapar. Eğer çeki tahsil ettiğiniz şube çekin düzenlendiği şube ise masraf ödemezsiniz değilse masraf ödemek zorundasınız. Masraf bilgisi ile alakalı bankaların takdirleri söz konudur.

Bunun yanında bankaya çekin yetkili kişi tarafından sunulması son derece önemlidir zira şirketlerde imza yetkilisi olan tarafların ve şirket temsilcilerinin şirketi temsilen hareket etme yetkileri bulunmaktadır. Bunun dışında şirket tarafından özel yetkilendirilmiş olan kişilerde veyahut vekaletnamesi olan kişiler çek bedelini tahsil etmeye veyahut virman yaptırmaya yetkili olabilmektedir.

Ödemenin çekten kaynaklanan bir sorun imza uyuşmazlığı, banka blokajları gibi nedenlerle yapılmaması halinde avukatla hareket edilerek sorunun ortadan kaldırılması son derece önemlidir.

Çekin Bankaya Takasa Verilmesi

Süresi gelmeden elinizdeki çeki banka şubesine teslim ederek banka yetkilisi huzurunda bir tutanak ile çek takasa verilir. Takasa verdiğinizde çekin vadesi geldiğinde ödeme çıkar banka ertesi gün sizin paranızı yatırır. Yani burada tek amaç bankaya nakden komisyon ödemeden paranızı bir gün sonra alma mantığıdır.

Süresinde Bankaya Sunulan Çekin Karşılıksız Çıkması

Bankaya süresinde ve kanuna uygun olarak sunulan (ibraz edilen) çek karşılıksız çıkarsa, çek için kanuni yaprak bedeli banka tarafından ibraz edene her halükarda ödenir. Geriye kalan alacak bakiyesi çekin arkasına ciro edilir (yazılır). Çekin lehtarı veya çeki elinde bulunduran(avali), daha önce bankaya sunmuş oldukları bu çeki böylece yetkili icra Müdürlüğünde kambiyo yoluna özgü alacak takibi yoluyla icra takibi yapabilir.

Çekin karşılıksız çıkması durumunda lehtarın mağduriyeti ve bu durumun kanunda tanımlanmış bir suç olması sebebiyle borçlu tarafı savcılığa şikâyet etme hakkı da vardır. Aslında bu olaya ticaretin sekteye uğraması olarak da değerlendirilmektedir. Zira ticari hayatında çekten gelecek nakite göre plan yapan alacaklı iş veren hak sahibi nasıl nitelendirirseniz öyle söyleyebilirsiniz çekin ödenmemesi durumunda ortaya ciddi bir mağduriyet çıkacaktır.

Karşılıksız Çek’in İcra Takibi Süreci

Çek mağduriyeti yaşayan kişiyi devletimiz kanunları ile koruma altına almıştır. Karşılıksız çek ile karşılaşan kişi hakkını ararken şu haklara sahip olur.

1. Türk Ticaret Kanunu Gereğince kalacak kısmın yani çek bedelinin %10 fazlası çek tazminatı olarak ödenir.
2. Türk Ticaret Kanunu gereğince bakiye borç üzerine vade tarihinden itibaren ticari faiz işlemeye başladığı için bu faiz bedeli icra takibi yoluyla istenir. (TTK gereğince 2020 yılı için %15)
3. Kanunun tanımış olduğu ihtiyati haciz hakkı talep edilebilir. Bu kanun yoluyla borçlunun mal kaçırması veyahut elindeki malları devretmesi ihtimaline karşı, borçlunun mal varlığına ve banka hesaplarına haciz konulması sağlanır. Bu kanun yolunun avantajı bir kaç gün içerisinde kararın alınması ve borçluya tebliğ edilmesine gerek bulunmamasıdır. Böylece kötü niyetli mal kaçırma davranışlarının önüne geçilebilmektedir.

Karşılıksız Çek Verenleri Bekleyen Yasal Zorluklar

Bunların dışında karşılıksız çekte çeki düzenleyen kişiyi bekleyen yaptırımlarda söz konusudur. Bunları sıralayacak olursak;

• Adli para cezası
• Hapis cezası
• Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı gibi yaptırımlar ile kişi karşı karşıya kalmaktadır. Burada para cezası hâkim takdirinde verilirken çek konusunda birden fazla işlemi bulunan kişi hapis cezasına da çarptırılır. Yine bu konu ile karşı karşıya kalan kişi çek hesabı açmak istediğinde bankalardan bu konuda onay alamaz duruma gelir.

Çekin Süresinde Bankaya Sunulmaması Sorunu

Çek üzerinde bulunan keşide tarihini müteakiben 10 gün içerisinde bankaya sunulmalıdır. Düzenleme yerinde 10 gün içerisinde sunulmayan çekler hakkında kambiyo yoluyla takip olanağı kalmamakta, genel hükümler çerçevesinde alacaklı/lehtar icra dairesi kanalıyla hak talep edebilmektedir.

• Çek, düzenlendiği (keşide) edildiği yerde ödenecekse 10 gün,
• Düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse 1 ay içinde ilgili bankaya ibraz edilmelidir.
• Düzenleme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay ve ayrı kıtalarda ise üç ay içinde ilgili bankaya ibraz edilmelidir.

Çekin Arkasında İmzası Bulunanların Hak Ve Sorumlulukları

Çekin arka yüzü aval veren kişi tarafından imzalanırsa bu imzalayan kişi, çeki bir nevi teminat altına almış olur. Böylece çeki elinde bulunduran kişi; lehtar, düzenleyen ve kendinden önceki avallerden (cirantalardan) hak talep edebilecektir. Muhatabın veya düzenleyenin imzaları hariç olmak üzere, çekin yüzüne atılan her imza aval beyanı sayılır.

Çek Kırdırma Durumu

Çek kırdırma son yıllarda çok sayıda duyduğumuz ticari faaliyetlerden bir tanesidir. Çekin kırdırılması genelde artan ihtiyaçlardan ötürü vadesi gelmeden çeki başka bir kişi veya kuruma vererek tahsil etme anlamına gelir. Burada çek üzerinde bir oranda anlaşma yapılarak çeki kıran kişi çeki elinde bulunduran kişiye ödemeyi yapar. %1 ile %8 arasında oranlarda çek kırdırma işlemleri yapılmaktadır. Genelde faktöring firmaları bu yönde çalışma yürütmektedir.

Çek Sorgulama Hizmeti

Özellikle ticari işletmeler adım atarken karşı taraftan aldıkları teminatları sorgulamak isterler. Bu bakımdan özellikle çek konusunda da devletimizin sunduğu bazı işlemler söz konudur. Çekin üzerindeki banka kodu, şube kodu, çek hesap numarası ve sıra numarası gibi bilgilere bakarak çekin piyasada dolaşıp dolaşmadığını tespit edebilirsiniz. Buradan alacağınız bilgilerle de gönül rahatlığı ile işlem yapabilirsiniz.

Çekin İleri Tarihli Verilmesi Bir Sorun Mudur?

Çek ticareti yapanlar daha doğrusu çek ile ticaret hayatında tutunmaya çalışan esnaf veya firmaları iş karşılığında çek alırken bekleyen en büyük sorunlardan bir tanesi çekin ödeme tarihinin ilerleyen bir tarih olmasıdır. Yani 17.05.2020 tarihinde aldığınız çekin ödeme tarihi 25.08.2020 olabilir. Bu durumda hem yaptığınız işin parasını geç alacaksınız hem de o tarihte birde çek ödenmezse ciddi sıkıntı ortaya çıkacaktır.

Çek Hakkında Aklınıza Gelebilecek Sorulara Cevaplar

Çek alacaklarında sıkça karşılaşılan teknik soru ve sorunların bazıları şunlardır. İzahı uzun olması sebebiyle kısaca cevaplandırılacaklardır:

1. Teminat çekleri bankaya ibraz edilirse ne olur ? Teminat çekleri icra takibine konulabilir mi ? Teminat çekleri bankaya doğrudan sunulursa banka ödemeden imtina edebilir zira bu şarta bağlı bir işlem olarak kayda geçecektir. Teminat çeki hukuki ilişkinin sonucunda verildiği için ancak o hukuki ilişkiden doğan alacak sebebiyle kullanılmaya uygundur. Ancak bu ilişkiyi kanıtlamak için yazılı belge bulunması zorunludur. Bu kapsamda bu çek icra takibine konulabilir ancak bankaca ödemeden imtina olasıdır.
2. Hatır çekleri bankaya verilebilir mi ? Hatır çekleri icra takibine konulabilir mi ? Hatır çeklerinin, bir emre yönelik kesilmiş çeklerden herhangi bir farkı yoktur. Bu nedenle bankaya sunulabilir, bedel, alınabilir ve icra takibine konulabilirler.
3. Şirket tarafından verilen çekte yetkisiz birinin çeki imzalaması durumunda ne olur ? Yetkisiz bir kimse tarafından imzalanan çek bütünüyle geçersizdir. Zira şirketlerde imza yetkili kişiler kuruluş aşaması veya ticari faaliyetler esnasında belirlenmiştir. Onların dışında atılan imzaların hükmü yoktur.
4. Çeki şirket yetkilisinin imzalamaması durumunda nasıl bir hukuki yol izlenir? Genel hükümler çerçevesinde çeki imzalayanın ve aracı olan şirketin hukuki sorumluluğuna gidilip dava açılmalıdır.
5. Çekin üzerindeki rakam ve yazının tutmaması durumunda hangisi geçerli olacaktır ? Böyle bir durumda rakam değil yazı esas alınacaktır. Konu hakkında verilmiş emsal Yargıtay kararları mevcuttur.
6. Çekte oynama, karalama olması durumunda nasıl hareket edilir ? Banka böyle bir durumda ödemeden imtina etme hakkına sahip olabilecektir. Bu durumda çek yeniden düzenlenip eski çekin iptali yoluna gidilmelidir.
7. Çekte ödemeden men talimatı nasıl alınır? Çekte ödemeden men sebepleri nelerdir? Men talimatı onlarca gerekçe için verilebilir ancak belli başlı gerekçeler şunlardır; çekin bir suç konusunu içermesi, çekin çalınması, çekin üzerinde imza hatası olması, çekin irade dışı elden çıkması, hata hile , aşırı yararlanma halleri durumlar bu sebeplerden bir kaçıdır. Men kararı bankaya talimatla verilebileceği gibi mahkemeden tedbiren de istenilebilir.
8. Çekin kaybolması(veya çalınması) durumunda kaybeden tarafın yapması gerekenler ve hakları nelerdir ? Borç böyle bir halde sona erer mi ? Çekin kaybolması halinde vakit kaybetmeden çek ziyaı davası açılmalı ve çekin taraflarına bu dava ihbar edilmelidir. Çekin kaybolması halinde yazılı delillerin var olması halinde borç sona ermez.
9. Çek defterinin kaybolması veya çalınması durumunda nasıl bir yol izlenir ? Bankadan defterin numarası istenilerek defterin iptali ve gelecek olan çeklerin ödenmemesi için talimat verilir.
10. Çek alacağında icra takibi nasıl yapılır ? Genel olarak anlatacak olursak, çekin vade tarihinden itibaren işleyecek faiz, %10 ek tazminatı ve ana para kalemi yazılarak borçlu tarafa ödeme emri gönderilmek suretiyle açılır. Bu işlem için devletin icra dairelerinin kullanılması zaruridir.
11. Çekte cirantaların-avallerin rücu hakkı nedir ? İş için verilen çekin başka bir kişi veya kuruma devri sonrası çek karşılıksız çıkarsa bu kez cirantaya karşı takip başlatılabilir. Aradaki kişi borcu öderse sonrasında çekin ilk düzenleyicisine rücu hakkına kavuşur. “Ciro silsilesinde herkesin kendinden önce gelene yani keşideciye rücu hakkı olur. Bu konuda ufak bir nüans ise ödemenin icra, banka açıklaması gibi hangi yolla yapıldığı da rücu işleminde dikkate alınmalıdır.

Bloke Çek Nedir?

Taşınmaz kredilerinde veya bloke teminat gerektiren bir ticari işlemde alım satıma yada krediye dair olan bedelin bloke edilerek hesaba geçirilmesiyle düzenlenen çeke bloke çek denilir. Konut satışlarında ve ticari işlemlerde yoğun olarak kullanılır. Standart çeklerden farklı olarak bloke çekin üzerinde muhatap banka tarafından yazılan bloke kaydı yer alır. Bloke kaydı üzerindeki açıklamalar dışında, keşideci(düzenleyen), keşide yeri(ödeme yeri-şubesi), imza vb. özellikler bakımından diğer çeklerle aynı niteliktedir.

Konut ve Gayrimenkul Satışlarında Bloke Çek Nasıl Kullanılır ?

Bloke çek, daha çok konut satışlarında veya imarlı arsalarda kullanılan, keşideci tarafından anlaşmazlığın taşınmaz satışlarında satışın tamamlanması çözümüne kadar ödemenin bekletildiği çek türüdür. Şekil olarak ise normal çek şeklinden bir farkı yoktur. Satış gerçekleştikten sonra ödeme doğrudan satıcı hesabına geçmektedir.